14 sep Ræða Þorgerðar Katrínar í umræðum um stefnuræðu forsætisráðherra

Kæru Íslendingar.

Það er að vissu leyti öfundsvert að fara með málefni okkar grunnatvinnugreina, sjávarútvegs og landbúnaðar. Sjávarútvegurinn er lýsandi dæmi um atvinnugrein sem dafnar vegna góðrar umgjarðar, kerfis sem byggir á sjálfbærni og vísindalegri ráðgjöf. Það hefur þýtt verðmætasköpun og samkeppnishæfari lífskjör sem aftur skilar sér til samfélagsins og gerir okkur betur í stakk búin til að takast á hendur við sameiginleg verkefni t.d á sviði velferðarmála.

En umgjörðin er ekki óumdeild, – áskorunin sem við stöndum frammi fyrir, er að koma á betri sátt um gjaldtöku vegna nýtingar á sameiginlegri auðlind þjóðarinnar. Og það er verkefni stjórnmálanna sem við eigum og megum ekki skorast undan. Stjórnmálin hafa áður leyst erfið viðfangsefni á þessu sviði og ekkert mælir gegn því að svo verði aftur.

Allir flokkar á þingi eiga nú fulltrúa í sáttanefnd um sjávarútveg. Allir flokkar geta því komið að þessari sáttagjörð sem ætti að stuðla áfram að sjálfbærni, hagkvæmni og umfram allt sanngirni.  Ég vil brýna fyrir þingheimi að vinna af einlægni að því að búa sjávarútveginum stöðugt umhverfi til frambúðar.

Vöxtur fiskeldis lofar líka góðu, en málefni þess mun koma til kasta þingsins í vetur.  Ef við höldum vel á spilum getum við eignast aðra atvinnugrein sem skapar mikil verðmæti fyrir samfélagið og styrkir byggðir í landinu. Reynsluboltar í fiskeldi í Noregi sem ég hitti nýlega ráðlögðu eindregið – flýtið ykkur hægt. Ég tek undir það. Við verðum að tryggja gott jafnvægi milli nýtingar og umhverfissjónarmiða. Orðspor okkar á sviði sjálfbærrar nýtingar náttúruauðlinda eins og sjávarútvegs er gott og í því eru fólgin verðmæti í sjálfu sér.  Og fiskeldið getur mætavel styrkt þá ímynd.

Áhættumat Hafró, sem starfshópur ólíkra hagsmunaðila um mótun stefnu í fiskeldi, kom sér saman um er í þróun og fer í alþjóðlega vísindalega rýni í byrjun október, en það er grunnur sem við eigum að byggja á til lengri tíma litið. Öll gagnrýni á áhættumatið verður tekin alvarlega því við viljum alltaf gera betur. 

Það hefur líklega ekki farið framhjá mörgum en sauðfjárræktin hefur nokkuð verið í sviðsljósinu. Hún á það skilið alla jafna enda um úrvalsafurð úr náttúru Íslands að ræða sem við eigum ekki að vera feimin að kynna, bæði fyrir Íslendingum á öllum aldri sem útlendingum. En umræðan hefur verið hvöss á síðustu vikum þegar meiri þörf er fyriryfirvegun. 

Öll viljum við öflugan landbúnað á Íslandi og auðvitað hafa stjórnvöld það hlutverk að búa greininni góð starfsskilyrði.  Þeim ber að hafa hagsmuni framleiðenda, bænda, í huga en skyldurnar gagnvart neytendum og skattgreiðendum eru jafn ríkar.  Og þessir hagsmunir geta auðveldlega farið saman. Það eru almannahagsmunir.

Síðan samtal mitt við sauðfjárbændur hófst í vor hefur margt breyst – fyrst leit út fyrir að birgðavandinn yrði gríðarlegur en nú virðist hann minni en í fyrra. Kannski var ríkari ástæða til að grípa til aðgerða þá en nú. En gott og vel.

Ég tel að við eigum að læra af umræðu siðustu vikna, setjast niður og skoða virðiskeðju sauðfjárræktarinnar í heild, bændur, afurðarstöðvar og sláturleyfishafar, neytendur og stjórnvöld. “Gerum okkar besta”, eins og stendur í laginu, leitumst við að efla sauðfjárræktina til framtíðar. Í millitíðinni væri líklega réttast fyrir afurðastöðvarnar að endurskoða lækkun afurðaverðs til bænda. Það myndi auðvelda frekari endurskoðun á greininni og byggja upp traust.

En allir gera nú sitt – afurðarstöðvarnar eru á fleygiferð að svara kalli tímans og bændur sjálfir hafa lagt til málanna alls kyns hugmyndir og ábendingar um það sem betur mætti fara, t.d. með auknum gæðakröfum og frelsi fyrir bændur til að velja aðrar greinar, eða stunda jarðrækt í ríkari mæli.

Sjálf hef ég kallað eftir langtímalausnum sem koma í veg fyrir að sömu vandamálin komi upp aftur og aftur.  Ég vil beita mér fyrir auknu frjálsræði innan landbúnaðarins, nýsköpun, markaðsstarfi og vöruþróun.  Við þurfum að einfalda regluverk, lækka kostnað og stuðla að nánara sambandi milli bænda og neytenda, t.d. í gegnum framleiðslu og sölu beint frá býli. Með fjölbreytileika og frelsi verður greinin sterkari.

Verkefni okkar fyrir þessar mikilvægu atvinnugreinar er að byggja upp umhverfi sem getur aðlagast breyttum tímum, kröfum og þörfum. Við stjórnmálamenn getum aldrei staðið í vegi fyrir eðlilegri þróun og það á ekkert okkar hér inni að óttast skynsamlegar og hófsamar breytingar. Hvorki fyrir sjávarútveg né landbúnað.

Ræða Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, flutt í umræðum um stefnuræðu forsætisráðherra á Alþingi 13. september 2017.