08 apr Kaupfélagið
Helsta ástæðan fyrir efasemdum og andstöðu margra við fulla aðild Íslands að Evrópusambandinu er ótti við að miðin fyllist aftur af erlendum fiskiskipum. Ef þessi ótti væri byggður á rökum ætti ég heima í liði efasemdarmanna.
Samkvæmt reglum Evrópusambandsins á engin þjóð rétt til veiði í landhelgi annarrar nema að baki liggi nýleg veiðireynsla. Hún er ekki fyrir hendi. Ísland þarf því ekki undanþágu til þess að halda erlendum veiðiskipum utan lögsögunnar.
Miðjan í skrúfstykki
Þeir sem eru lengst til vinstri lýsa Evrópusambandinu sem háborg óhefts kapítalisma. Hinir, sem eru lengst til hægri, draga upp mynd af endurborinni sósíalískri ráðstjórn.
Rangar staðhæfingar og öfgasjónarmið af þessu tagi á ystu vængjum stjórnmálanna hefta markvissa rökræðu um þessi efni. Miðjusjónarmiðin hafa einfaldlega verið föst í skrúfstykki öfganna.
Nýjar aðstæður kalla á að við losum umræðuna úr þessari þvinguðu stöðu.
Þörfin er nú meiri en áður að koma ár okkar fyrir borð í fjölþjóðasamvinnu og nýta öll tækifæri til að gæta hagsmuna landsins. Þar ráðast möguleikarnir á fjölþættari verðmætasköpun.
Að sitja við borðið
Helstu hagsmunir okkar í fjölþjóðasamstarfi snúast annars vegar um varnir og öryggi og hins vegar um efnahag og viðskipti.
Í Atlantshafsbandalaginu á Ísland sæti við borðið. Vitaskuld ráða stærri ríki mestu. En reynslan hefur samt sýnt að þannig gætum við best hagsmuna þjóðarinnar á þessu sviði.
Ísland á aðild að innri markaði Evrópusambandsins í gegnum EES. Í því felst að ríki með fulla aðild ráða nær allri löggjöf á sviði viðskipta, fjármála, samkeppni, margvíslegra félagslegra réttinda á vinnumarkaði, eftirliti með heilbrigði og hollustu, neytendavernd og á ýmsum öðrum sviðum.
Samt er sú spurning ekki á dagskrá hvort hagsmunagæslan yrði ekki sterkari á þeim vettvangi með því að sitja við borðið eins og í Atlantshafsbandalaginu.
Á komandi árum þurfum við með margvíslegu móti að auðvelda atvinnulífinu að hlaupa hraðar. Full aðild opnar nýjar leiðir til þess um leið og hún auðveldar okkur mikilvæga hagsmunagæslu.
Versta leiðin til að gæta íslenskra hagsmuna er að standa utan gátta hvort sem við sækjum á eða andmælum.
Endurnýjun miðjustjórnmála
Evrópusambandið er ein merkilegasta tilraun á síðari tímum til þess að auka hagsæld og tryggja frið með víðtækri samvinnu. Í raun og veru má segja að Evrópusambandið sé eins konar Kaupfélag þjóðanna.
Samvinnufélög voru áhrifamikil á síðustu öld hér á landi, bæði í innflutningi og útflutningi. Þau voru fjarri því að vera gallalaus og leystu ekki allan vanda. Einkafyrirtækin skákuðu þeim gjarnan. En það sem dró bændur og útflytjendur sjávarafurða inn í samvinnufélög var sú grundvallarregla að réttur þeirra minnstu var tryggður.
Halldór Ásgrímsson var framsýnn utanríkisráðherra. Hann náði að tengja hugmyndafræði samvinnufélaga við þau tækifæri, sem Ísland á í Evrópusamvinnu. Hann vildi endurnýja miðjupólitíkina með því að setja þau mál á dagskrá.
Þörfin fyrir þá endurnýjun blasti við fyrir tveimur áratugum. Hún er enn óleyst verkefni.
Dagskrármál
Auðvitað réðu þeir stærstu mestu í samvinnufélögunum á sínum tíma. En þeir minni voru nokkuð öruggir um að ekki var troðið á rétti þeirra. Minni ríki í Evrópu hafa einmitt sótt í Evrópusambandið af sömu ástæðu. Þau hafa styrkt efnahag sinn og um leið tryggt stöðugleika og öryggi í viðskiptum.
Evrópusambandið er málamiðlun. Það hafnar óheftum markaðsbúskap og einhliða félagslegum lausnum. Þess vegna eru flokkar yst til hægri og vinstri gjarnan í andstöðu við samvinnu af þessu tagi.
Miðjumoð þykir ekki alltaf skemmtilegt. En þegar upp er staðið skiptir þó mestu máli að það sem sagt er og gert leiði til farsældar.
Samvinna á grundvelli málamiðlana hefur reynst öðrum minni þjóðum í Evrópu hagfelld. Það er andstætt íslenskum hagsmunum að blása þá leið út af borðinu. Við þurfum að nálgast viðfangsefnið með öðrum hætti en fyrir tólf eða tuttugu árum. En það á að fara á dagskrá.