07 mar Líkur á eins máls kosningum
Síðasti þjóðarpúls Gallup sýnir að tiltölulega litlar breytingar á fylgi flokka geta haft veruleg áhrif á hvers konar ríkisstjórn verður unnt að mynda að kosningum loknum.
Tvennt vekur einkum athygli í stöðunni eins og sakir standa:
Annað er að VG þarf aðeins að bæta stöðu sína um 0,3% til þess að hrein vinstri stjórn sé áfram líklegasta niðurstaðan.
Hitt er að nú virðast vera meiri líkur á að þeim flokkum, sem vilja gera kosningabaráttuna að eins máls umræðu um útlendingamál, takist það.
Langur aðdragandi
Afgerandi forysta Samfylkingar í könnunum í langan tíma sýnir nokkuð örugga mynd af breyttu pólitísku landslagi.
Samfylkingin er nú stærsti flokkurinn í öllum kjördæmum.
Í kosningunum 2003 náði þáverandi formaður Samfylkingar fyrsta sætinu í Reykjavíkurkjördæmi norður af þáverandi formanni Sjálfstæðisflokks. Segja má að það hafi verið fyrsta vísbending um að Samfylkingin gæti náð forystuhlutverkinu af Sjálfstæðisflokknum.
Aðdragandinn er því langur og skrykkjóttur.
Sögðu ósatt
Á Alþingi í vikunni kom fram að nokkurra daga gamlar yfirlýsingar um sameiginlega sýn stjórnarflokkanna í útlendingamálum reyndust vera ósannar. Svo virðist sem forystumenn flokkanna hafi af ráðnum hug blekkt þjóðina um raunverulega stöðu málsins.
Varaformaður VG hefur upplýst að forystuflokkur ríkisstjórnarinnar hafi hvað eftir annað staðið andspænis hótunum sjálfstæðismanna. Annað hvort var að samþykkja allt eða ekkert. Það hefur svo leitt til þess að þingmenn VG hafa lýst margvíslegum fyrirvörum við frumvarp dómsmálaráðherra um útlendingamál, sem vera átti fyrst skrefið í sameiginlegri sýn.
Vinnubrögð af þessu tagi sýna glöggt að stjórnarflokkarnir geta ekki eða vilja ekki gera málamiðlanir á þessu sviði fremur en öðrum. Það er einfaldlega ekki ríkisstjórn í landinu, sem unnt er að kalla því nafni.
Breiddin hverfur
Í þessari stöðu bendir flest til þess að Sjálfstæðisflokkurinn ætli að snúa kosningabaráttunni upp í eins máls umræðu um útlendingamál. Með því slær hann tvær flugur í einu höggi.
Hann reynir að stöðva atkvæðaflótta yfir til Miðflokksins.
Svo er honum mjög í mun að losna undan umræðu um efnahagsmál, ríkisfjármál, stöðnun í alþjóðlegri samvinnu, orkumál, gjaldtöku fyrir tímabundin afnot auðlinda, kreppu löggæslunnar, stöðugt lengri málsmeðferðartíma fyrir dómstólum, kreppuna í heilbrigðiskerfinu og vanda skólanna.
Sjálfstæðisflokkurinn gengur í fyrsta skipti til kosninga sem næst stærsti flokkurinn. Í þeirri stöðu virðist hann telja eins máls umræðu beittasta vopnið. Breiddin í málflutningnum, sem áður var helsti styrkurinn, virðist vera að hverfa.
Skjól fyrir Samfylkingu
Samfylkingin hefur ýtt öllum málum til hliðar nema hækkun skatta til að auka útgjöld til heilbrigðis- og velferðarmála.
Eins máls kosningar myndu eðlilega veita Samfylkingunni nokkuð skjól með þessa einföldu pólitík, sem leitt hefur til mikillar fylgisaukningar.
Þessi sérkennilega málefnastaða tveggja stærstu flokkanna gæti opnað möguleika fyrir Framsókn og Viðreisn til þess að breikka umræðuna. Reynslan annarra þjóða sýnir þó að það getur reynst erfitt í miklum tilfinningahita um útlendingamál.
Vinstri stjórn líklegust
Í langan tíma hafa skoðanakannanir sýnt að Samfylkingin hefur haft hreinan meirihluta með VG, Pírötum og Flokki fólksins til þess að mynda vinstri stjórn um stóraukna skatta og aukin útgjöld.
Falli VG hins vegar út af þingi er vinstri stjórn af þessu tagi úr sögunni. En það þarf fleiri kannanir áður en því verður slegið föstu.
Vinstri stjórn er því enn líklegust. Samfylkingin fengi þar allt fram sem hún talar fyrir án málamiðlana.
Samstarf Samfylkingar við Viðreisn og Framsókn yrði mun flóknara og myndi kalla á minni skattheimtu og málefnasamning á miklu breiðara málefnasviði en hún talar um í kosningunum. Viðreisn og Framsókn þurfa meira fylgi til þess að slík stjórn sé raunhæf.
Loks gæti Samfylkingin tekið Sjálfstæðisflokk með sér í tveggja flokka stjórn. Hætt er við að það yrði sams konar stjórn og sú sem nú situr þar sem öll stærstu mál yrðu sett á ís. Þó að þetta sé ekki fyrsti kostur er hann ekki útilokaður.