14 mar VG nýtti síðasta sóknarfærið
Á nýgerðum kjarasamningum eru tvær hliðar. Önnur er efnahagsleg. Hin er pólitísk.
- Enn er allt á huldu um áhrifin af þætti ríkisstjórnarinnar á frekari lækkun verðbólgu og vaxta. Eftir nokkurra mánaða umhugsunartíma svarar hún út og suður um það efni.
- Markmiðið ríkisstjórnarinnar er svo lágreist að stefnt er að tvöfalt hærri verðbólgu en á öðrum Norðurlöndum. Eðlilegt markmið væri sama vaxtastig og hjá samkeppnisþjóðunum.
- Pólitíska hliðin er skýrari: VG nýtti síðasta sóknarfærið til þess að sveigja málefnastöðu stjórnarsamstarfsins sér í hag í velferðarmálum. Segja má að Katrín Jakobsdóttir hafi lagt samstarfsflokkana í gólfið með hælkrók.
Helsti áhrifavaldurinn
Jafnvel hóflegar launahækkanir lækka ekki verðbólgu. Þær geta í besta falli verið hlutlausar gagnvart því lækkunarferli, sem er í gangi.
Verðbólga hefur lækkað og horfur á að svo verði áfram. Ástæðan er lækkun verðbólgu erlendis og áhrif aðgerða Seðlabankans.
Beinar launahækkanir trufla ekki þetta fyrirsjáanlega lækkunarferli. Þannig séð er þetta besta mögulega niðurstaða.
Hinu má svo ekki gleyma að þenslustig á vinnumarkaði leiðir oft til annarrar launaþróunar en samningar segja til um eins og Hagfræðistofnun hefur bent á.
En nú er fyrirséður samdráttur í ferðaþjónustu vegna náttúruhamfara og versnandi samkeppnisstöðu landsins. Þessi snöggu umskipti frá ofþenslu í samdrátt munu í raun ráða mestu um lækkun vaxta á næstunni.
Útideyfa við ríkisstjórnarborðið
Aðilar vinnumarkaðarins ákváðu að ríkissjóður skyldi greiða tvo þriðju af kostnaði við kjarabætur láglaunafólks með áttatíu milljarða króna viðbót til velferðarmála á samningstímanum.
Þessi aðgerð lækkar ekki verðbólgu. Hún getur aftur á móti verið hlutlaus að því gefnu að hún verði þegar í stað fjármögnuð að fullu.
Þar stendur hnífurinn í kúnni. Þótt fjárhæðin hafi legið á ríkisstjórnarborðinu í meira en tvo mánuði hafa stjórnarflokkarnir ekki enn komið sér saman um viðbrögð.
Ráðherrarnir vísa bara í fjármálaáætlun, sem tekur gildi á næsta ári. Hún hefur ekki afturvirk áhrif á stöðu þessa árs. Að stærstum hluta lendir það á næstu ríkisstjórn að breyta þeim áætlunum í raunverulegar ákvarðanir og aðgerðir.
Eins og sakir standa þýðir útideyfa ríkisstjórnarinnar því að hennar hlutur í samningunum mun vinna gegn verðbólgumarkmiðinu. Verðbólgan mun þó halda áfram að lækka af öðrum ástæðum.
Samkeppnishæfir vextir eru þó hvorki í sjónmáli né á stefnuskrá. Það endurspeglar metnaðarlausa efnahagsstjórn.
Heildarmyndin
Óleystur vandi ríkissjóðs er miklu meiri en nemur þessum nýju velferðarútgjöldum. Frá því að fjárlög þessa árs voru afgreidd með verulegum halla og þensluáhrifum hafa bæst við margvísleg ný ófjármögnuð útgjöld.
Nefna má aðgerðir vegna náttúruhamfara, sem ætla má að verði viðvarandi um mörg komandi ár. Kostnaður við áformaðar samgönguframkvæmdir hefur tvöfaldast og þrefaldast við nýjan Landspítala. Líklega er hér fremur um að tefla hundruð milljarða króna en tugi.
Út frá markmiðum um lækkun verðbólgu og vaxta þarf að leysa heildarvandann á næstu dögum. Ella blasir við sú afar skýra mynd að ríkissjóður er enn að blása í glæður verðbólgunnar, svo vísað sé í endurteknar lýsingar Viðskiptaráðs á ríkisfjármálastefnunni undanfarin ár.
Hælkrókur
Tuttugu milljarða króna varanleg árleg aukning velferðarútgjalda er hins vegar meiri háttar pólitískur sigur fyrir VG, eina vinstri flokkinn í stjórnarsamstarfinu.
Um miðjan janúar var á þessum vettvangi bent á að kjarasamningarnir yrðu síðasta tækifæri VG til að snúa stjórnarsamstarfinu málefnalega sér í hag. Satt best að segja var ekki unnt að nýta tækifærið betur.
Pólitík er stundum líkt við glímu. Sé sú líking notuð má segja að Katrín Jakobsdóttir hafi náð sterkum undirtökum og lagt þingmenn stærsta samstarfsflokksins með hælkrók hvern á fætur öðrum.
Svarti Pétur
Formaður VG þurfti ekki einu sinni að setja fram hugmyndir um hvernig borga ætti brúsann. Þingmenn sjálfstæðismanna sitja uppi með þann Svarta Pétur.
Og þeir geta ekki enn svarað því hvort þeir eru í færum um að leysa verkefnið.
Kannski féllu þingmennirnir málefnalega í gólfið af því að þeir stigu ekki glímuna við VG. Einu gildir hver skýringin er. Leikslokin gilda.