12 ágú Menntamálin eiga að vera ofar á blaði
Við þekkjum flest kennara sem breytti lífi okkar til góðs. Hjá mér koma mörg nöfn upp í hugann, Helga Kristín og Dóra íslenskukennarar í grunnskóla. Helga móðursystir dró mig að landi fyrir samræmt próf í stærðfræði (sem hlýtur að hafa verið þolinmæðisverk). Guðný sögukennari í MR kveikti áhuga á lögfræði þegar hún fjallaði um stjórnarskrá Íslands og ég gæti auðveldlega nefnt fleiri. Kennarar eru auðvitað í lykilhlutverki í lífi barna og unglinga. Sem mamma hefur reynsla mín af kennurum dætra minna verið hin sama.
Virðing fyrir verkefninu
Niðurstaða síðustu PISA-mælingar var að meðal 15 ára barna voru 40% þeirra ekki fær um að lesa sér til gagns. Þessi börn ljúka því miður grunnskólanámi án þess að hafa nægilega sterkan grunn til að byggja á til frambúðar. Sú staða er óásættanleg. Ísland skrapar nú botninn í alþjóðlegum samanburði og færri börn sýna afburðaárangur hér á landi. Lélegur lesskilningur takmarkar beinlínis getu barna til þátttöku í samfélaginu. Það speglar litla virðingu fyrir verkefninu að tala eins og þessar niðurstöður PISA séu annað en alvarlegar.
Menntamál eru hagsmunamál okkar allra. Auðvitað hafa foreldrar skólabarna skoðun á skólamálum og það væri reyndar mikið áhyggjuefni ef svo væri ekki. Langsamlega flestir foreldrar bera taugar til skóla barna sinna og vilja að nám þeirra gangi vel. Þjóðin öll vill að næsta kynslóð hafi færni til að takast á við áskoranir framtíðarinnar.
Kennarar eiga að sama skapi skilið að um þessa stöðu sé rætt og ekki síður að brugðist sé við. Og vitanlega segja samræmdar mælingar ekki alla söguna af skólastarfi eða alla söguna af hæfni nemenda. Það vita í sjálfu sér allir. En eftir stendur að alvarleg teikn eru á lofti hvað þessa stöðu varðar og hafa verið um árabil.
Hver eru markmiðin?
Stjórnvöld verða að vera skýr um stefnu sína í menntamálum og um markmiðin. Svo er ekki í dag. Það verður að vera metnaður til að umgjörð skólastarfs sé þannig að börn nái sem bestum árangri í námi. Án þess verður skólinn ekki það jöfnunartæki sem hann á að vera og námsárangur barna fer í auknum mæli að byggjast á baklandi barna og aðstæðum heima fyrir.
Í heimsóknum þingflokks Viðreisnar í skóla fyrr á árinu nefndu kennarar t.d. stórar hópa- eða bekkjastærðir sem vandamál. Við heyrðum talað um skort á framboði námsefnis. Einnig af áskorunum tengdum því þegar börn sem enga íslensku kunna koma inn í skólana. Allt eru þetta þættir sem hægt er að bregðast við og bæta úr.
Lykilmarkmiðið þarf að vera að stjórnvöld geri allt sem í þeirra valdi stendur til að kennarar fái að gera það sem þeir gera best: að kenna. Það þarf að draga úr brottfalli nýrra kennara úr starfi sem er alltaf mikil blóðtaka fyrir gott skólastarf.
Samræmdar mælingar af hinu góða
Það er sorglegt til þess að hugsa að vegna aðgerðarleysis ríkisstjórnarinnar muni skorta allar samræmdar mælingar á námsárangri skólabarna í allnokkur ár. Eitt kerfi aflagt án þess að stjórnvöld hafi tryggt að annað tæki þá við í kjölfarið. Slík vinnubrögð lýsa ekki virðingu fyrir verkefninu af hálfu stjórnvalda enda hefur umboðsmaður barna óskað eftir skýringum frá mennta- og barnamálaráðherra. Erindi umboðsmanns segir eitt og sér mikla sögu af stöðu mála.
Endurgjöf á skólastarfi með samræmdum mælingum og prófum er af hinu góða. Tilgangur þessara mælinga á fyrst og fremst að vera sá að hjálpa nemendum og kennurum, foreldrum og skólum og síðast en ekki síst stjórnvöldum að grípa nemendur þannig að það sé ekki bara ljóst í lok grunnskólagöngu að 40% geti ekki lesið sér til gagns. Þá er það orðið um seinan. Vitanlega þarf að fara gætilega með slíkar samræmdar mælingar og niðurstöður þeirra. En það breytir ekki því að þær veita mikilvæga innsýn í skólastarf og hvar úrbóta er þörf. Né á að afskrifa samræmdar mælingar alfarið vegna þess eins að stjórnvöld vanræktu skyldu sína við að tryggja góða framkvæmd þeirra. Það þarf einfaldlega að gera betur. Í löndunum í kringum okkur eru samræmd próf notuð. Mælingar sem þessar eru stuðningstæki og hugsaðar til að ná fram jafnrétti barna til náms.
Göfugt starf kennara
Kennarinn gegnir einu mikilvægasta og göfugasta hlutverki í lífi hvers barns. Það er okkar sem samfélags að hampa þessu göfuga starfi. Til að skólinn sé sá undirbúningur fyrir lífið sem við viljum þurfa kennarar að fá þær starfsaðstæður sem þeir þurfa. Þá verður að ríkja skilningur á því að samtal um skólana og um markmið og hlutverk þeirra er auðvitað okkar allra. Ríkisstjórnin þarf síðast en ekki síst að sýna meiri metnað fyrir menntamálum en nú er. Staða barna krefst þess einfaldlega.