08 des Þjóðaröryggi og Kína
Því miður er líklegt að vestræn stjórnvöld þegi þunnu hljóði þegar mótmæli verða barin niður af þeirri grimmd sem talin er nauðsynleg. Efnahagslegir hagsmunir sem eru undir ráða of miklu.“
Þetta er tilvitnun í grein sem Óli Björn Kárason, formaður þingflokks Sjálfstæðismanna, skrifaði í Morgunblaðið í síðustu viku um hugdirfsku kínverskra mótmælenda og líkleg viðbrögð vestrænna ríkisstjórna.
Fælni
Hert alræðisstjórn í Kína er vaxandi ögrun við það alþjóðakerfi og þær alþjóðastofnanir, sem í áratugi hafa tryggt lýðræði og viðskiptafrelsi.
Það er ekki aðeins stríð Pútíns, sem breytt hefur heimsmyndinni. Kína leikur þar líka stórt hlutverk. Og popúlistar í Ameríku og Evrópu setja strik í reikninginn.
Forsætisráðherra stýrir þjóðaröryggisráði. Ný skýrsla þess sýnir skort á fræðilegri heildargreiningu á afstöðu Íslands út á við í ljósi allra þessara miklu breytinga á undanförnum árum.
Tillaga forsætisráðherra að breyttu orðalagi þjóðaröryggisstefnu, sem nú liggur fyrir Alþingi, endurspeglar fælni við að taka af festu á nýjum aðstæðum.
Stjórnvöld horfa svo í gaupnir sér varðandi aðvaranir bandalagsþjóða um öryggisbresti í kínverskum tæknibúnaði.
Kínastimpillinn
Björn Bjarnason, fyrrum ráðherra, hefur unnið vandaðar skýrslur og tillögur fyrir ríkisstjórnina og Norræna ráðherraráðið. Hann skrifar á heimasíðu sína að sú skoðun sé undarlega lífseig víða að kínversk stjórnvöld hafi búið sérstaklega vel um sig á Íslandi og kínversk áhrif hér séu óeðlilega mikil.
Ráðgjöf hans nú er þessi: „Fullt tilefni er fyrir íslensk stjórnvöld að grípa til róttækra ráða til að þvo af sér Kínastimpilinn – til dæmis segja upp fríverslunarsamningnum eða loka stöðinni á Kárhóli.“
Alþjóðleg einkastofnun
Í ársbyrjun 2021 skipaði forsætisráðherra nefnd til að undirbúa stórbyggingu og skipulagsskrá fyrir nýja alþjóðlega einkastofnun, The Grimsson Centre.
Nú er stofnunin orðin að veruleika án lagastoðar. Ríkisstjórnin skipar þrjá stjórnarmenn, háskólarnir tvo og einkastofnunin Arctic Circle tvo.
Fyrsti áfangi nýrrar byggingar á að vera álíka og Harpan. Einkastofnunin er skattfrjáls. Ekki verður þó séð að heimild sé fyrir því í íslenskum lögum. Dótturstofnanir verða starfræktar vítt og breitt um heiminn.
Í stefnuyfirlýsingu stjórnar, sem birt var í september, segir að Ísland hafi boðið aðilum frá Evrópu, Ameríku, Asíu og Miðausturlöndum til þess að treysta undirstöður stofnunarinnar. Hverjir eru þeir?
Kínversk utanríkisstefna
Frá sjónarmiði þjóðaröryggis er athyglisvert að fulltrúar ríkisstjórnarinnar og háskólanna í stjórn The Grimsson Centre segja í stefnuyfirlýsingunni að sú skipan alþjóðastofnana, sem varð til eftir seinni heimsstyrjöld, sé úrelt.
Þetta er samskonar orðalag og kínversk stjórnvöld byggja utanríkispólitík sína á og flestar bandalagsþjóðir okkar vara nú sterklega við.
Ísland hefur fram til þessa tryggt fullveldi sitt, varnir og alþjóðleg viðskipti í því stofnanakerfi, sem lýðræðisþjóðirnar byggðu upp í kjölfar seinni heimsstyrjaldar.
Stjórn stofnunarinnar segir að þróun alþjóðamála hafi um skeið byggst á starfsemi í Silicon Valley, Wall Street og Genf, og Norðurslóð, sem er heiti nýbyggingarinnar, verði slíkur staður.
Misvísandi skilaboð um sjálfan grundvöll utanríkisstefnu Íslands frá stjórnvöldum og fulltrúum þeirra í þessari nýju alþjóðlegu einkastofnun veikja verulega trúverðugleika landsins.
Ríkisendurskoðun er hvergi ætlað að hafa eftirlit með svo risastórri stofnun, sem stýrt er af fulltrúum ríkisins. Og engar kröfur eru gerðar um gegnsæi.
Ekkert eftirlit er með hagsmunatengslum við erlend stjórnvöld og fyrirtæki í alræðisríkjum eins og Kína.
Iðnaðarráðherra Arabísku furstadæmanna og rússneskur vísinda- og stjórnmálamaður sitja í stjórn alþjóðlegrar einkastofnunar, sem tilnefnir tvo menn í stjórn The Grimsson Centre, sem aftur er órjúfanlegur þáttur í Norðurslóðastefnu lýðveldisins Íslands samkvæmt stefnuyfirlýsingunni.
Fanga ekki athygli Stjórnarráðsins
Ísland þarf að eiga góð samskipti við stórveldi þótt þau lúti alræðisstjórn, þar á meðal Kína.
Hitt er allt annars eðlis þegar fulltrúar stjórnvalda í alþjóðlegri einkastofnun enduróma þá stefnu Kínverja að veikja þær alþjóðastofnanir, sem í áratugi hafa varið grundvallargildi vestrænnar menningar og stjórnskipulags.
Þessi dæmi sýna að áhyggjur þingflokksformanns Sjálfstæðismanna af veikleika vestrænna stjórnvalda gagnvart Kína fanga jafnvel ekki athygli þeirra sem sitja á rökstólum í Stjórnarráðshúsinu við Lækjartorg.