Vitund og virðing fyrir kvenfrelsi og jafnrétti allra kynja er forsenda þess að uppræta staðalímyndir um hlutverk kynjanna og tryggja raunverulegt jafnrétti á öllum sviðum samfélagsins. Hugrekki og framsýni þarf til að tryggja að Ísland verði áfram í fararbroddi á alþjóðavettvangi um jafnrétti. Áhersla er lögð á jafna stöðu og jöfn réttindi allra einstaklinga óháð kyni, aldri, búsetu, líkamlegu atgervi, fötlun, trúarbrögðum, skoðunum, uppruna, kynþætti, litarhætti, kynhneigð, kynvitund, kyntjáningu og stöðu að öðru leyti. Uppræta þarf rótgróna fordóma í samfélaginu og huga sérstaklega að stöðu þeirra sem höllustum fæti standa. Samfélagið á að styðja jafnt við alla foreldra, óháð stöðu, og með áherslu á að foreldrar og börn geti notið samvista í sanngjörnu kerfi.
Landsþing 11. febrúar 2023
Kynbundið ofbeldi skal uppræta með opinni umræðu, ásamt forvörnum og fræðslu. Lögregla, ákæruvald og dómstólar þurfa að vera í stakk búin til að sinna þessum mikilvægu og viðkvæmu málum og þjónusta þarf að vera til staðar fyrir þolendur um land allt. Brýnt er að tryggja þolendum ofbeldis nauðsynlegan stuðning og þjónustu. Mikilvægt er að styrkja réttarstöðu brotaþola og efla traust þeirra á kerfinu, veita þeim aðild í sakamálum og skerpa hlutverk réttargæslumanna. Auka þarf aðgengi þeirra sem beita ofbeldi að úrræðum til þess að koma í veg fyrir endurtekið og áframhaldandi ofbeldi. Þá þarf að veita þolendum mansals fullnægjandi réttarvernd og stuðning.
Tryggja þarf að löggjöf sé nútímaleg og geti tekið á nýjum tegundum afbrota, s.s. rafrænu kynferðisofbeldi og kynjuðu ofbeldi. Fjármagna þarf samstillt átak ríkis, sveitarfélaga, fræðasamfélagsins og grasrótarsamtaka til að sinna þessu verkefni. Lög og réttarvörslukerfi eru ekki nægjanlega vel í stakk búin til þess að taka á málum á borð við kynferðisofbeldi. Því þarf að skoða og leggja fram fleiri leiðir í úrvinnslu þessara mála. Kynbundið ofbeldi er kerfisbundið ofbeldi. Hafa þarf minnihlutahópa og fólk af erlendum uppruna sérstaklega í huga þegar lagðar eru fram úrbætur á kerfinu.
Jafnrétti á vinnumarkaði er órjúfanlegur þáttur í réttlátu og sanngjörnu samfélagi. Kynbundinn launa- og stöðumunur er óviðunandi. Hann verður að uppræta og því er mikilvægt að jafna hlutföll kynja og ná fram félagslegri vídd á öllum sviðum. Það þarf sérstakt þjóðarátak, í samvinnu við aðila vinnumarkaðarins, um lagfæringu á kjörum kvennastétta svo þau verði sambærileg við aðrar stéttir með sambærilega menntun og ábyrgð. Kynbundnu námsvali þarf að útrýma með átaki allra aðila. Ríki og stofnanir skulu beita kynjaðri fjárlagagerð og hafa jafnréttislög til viðmiðunar við ráðningu í öll störf. Atvinnutækifæri á landsbyggðinni geta skipt máli þegar fólk velur sér búsetu og því þarf að hafa í huga að til staðar séu jöfn tækifæri fyrir öll kyn allt landið um kring.
Baráttunni fyrir jöfnum réttindum hinsegin fólks er hvergi nær lokið. Tryggja þarf hinsegin fólki fullnægjandi réttindi og útvíkka jafnréttislöggjöf á vinnumarkaði þannig að hún nái einnig til hinsegin fólks. Viðreisn telur brýnt að lagaleg réttindi hinsegin fólks séu tryggð með heildstæðri og víðtækri löggjöf þar sem mannréttindi og sjálfræði einstaklingsins yfir eigin líkama eru höfð að leiðarljósi. Ísland marki sér skýr markmið til umbóta á hinsegin málum með Regnbogakort ILGA Europe að leiðarljósi og verði komið í fremstu röð ríkja fyrir 2028. Áfram verði unnið að banni við bælingarmeðferðum.
Við leggjum áherslu á að lögfesta samning SÞ um réttindi fatlaðs fólks og fylgja honum eftir með skýrum aðgerðum. Semja þarf við sveitarfélög til að tryggja réttláta skiptingu kostnaðar ríkis og sveitarfélaga. Tryggja þarf fötluðu fólki sambærileg lífskjör og öðrum. Samfélagið á að vera þannig úr garði gert að fólk með fatlanir geti lifað eðlilegu lífi á eigin forsendum. Tryggja þarf réttindi fatlaðs fólks á öllum sviðum samfélagsins og sjá til þess að margþættum þörfum sé mætt. Þannig er jafnræðis gætt og þátttaka allra tryggð. Vinna skal að auknum náms- og atvinnutækifærum fyrir þá sem eru með skerta starfsgetu.
Fæðingarorlof verði skilgreindur réttur barns til samvistar við foreldra/forsjáraðila, óháð fjölskyldugerð, sem hægt er að taka allt þar til barn er fimm ára. Ef foreldrar eru tveir þá skiptist réttur jafnt þeirra á milli. Barn með eitt foreldri/einn forsjáraðila skal njóta fullra réttinda.
Greiðslur úr orlofssjóði foreldra skulu miðast við 80% tekna. Hámark orlofsgreiðslna þarf að hækka verulega. Tryggja skal að allir foreldrar hafi rétt á greiddu sumarleyfi eftir fæðingarorlof.
Hagsmuna barna er best gætt með því að hækka til muna rétt námsmanna, fólks í minna en 25% starfi og fólks sem er nýkomið út á vinnumarkað til fæðingarstyrks. Fjárhæð þess styrks skal byggð á viðeigandi neysluviðmiðum hins opinbera.
Aðstöðumunur foreldra með sameiginlega forsjá en sitt hvort lögheimilið er enn þó nokkur, þótt hlutir hafi færst til betri vegar á undanförnum árum. Viðreisn vill ganga lengra til að jafna stöðu foreldra eftir sambúðarslit, þegar sátt er um það, með því að heimila skráningu lögheimilis barna hjá báðum foreldrum. Þannig mun annað foreldri ekki hafa ríkari rétt en hitt til að taka afgerandi ákvarðanir um daglegt líf barns þeirra.
——
Ábendingar, athugasemdir og tillögur um stefnu Viðreisnar má senda á netfangið vidreisn@vidreisn.is.
