13 ágú Bændur og Brexit
Gunnar Þorgeirsson, formaður Bændasamtakanna, skrifar um kröfu þeirra í Bændablaðið 16. júlí, að fá viðræður við stjórnvöld um tollamál. Hann hnykkir á kröfunni með þessu orðum:
„Það þarf að gerast áður en samið verður við Breta á grundvelli Brexit um heimildir til að flytja inn aukið magn af búvörum.“
Ekki kemur á óvart að bændur óski eftir viðræðum við ríkisstjórnina. En hitt eru nokkur tíðindi að á dagskrá kunni að vera að semja við Breta um aukinn innflutning á búvörum. Landbúnaðarráðherra hefur þagað þunnu hljóði um það.
Engin markmið eða umræða
Þessi frásögn í Bændablaðinu beinir kastljósinu að því að ríkisstjórnin hefur hvorki kynnt stefnu né markmið í viðræðum við Breta.
Í skilnaðarviðræðum Breta og Evrópusambandsins hafa báðir aðilar birt stefnu og samningsmarkmið. Eins er með viðræður Breta og Bandaríkjanna. Áður en þær hófust kynntu ríkisstjórnir beggja landa stefnu og markmið.
Oft afla ríkisstjórnir sér umboðs frá þjóðþingum áður en mikilvægar viðræður við aðrar þjóðir hefjast. Í nútíma lýðræði heyrir þetta til sjálfsagðra hluta, en virðist ekki henta ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur.
Stórkostleg tækifæri
Ekkert ríki hefur stigið jafn stórt skref til baka í samningsbundnum samskiptum við Ísland eins og Bretland. Að Írlandi fráskildu kemur Brexit einna verst niður á Íslandi.
Eigi að síður fullyrðir ríkisstjórnin í sífellu að Brexit skapi Íslandi stórkostleg tækifæri. Að sönnu er ekki bent á þau. Og aðrir hafa ekki komið auga á þau, nema að því er varðar makrílinn. Ríkisstjórnir allra annarra ríkja á innri markaði Evrópusambandsins viðurkenna skaðleg áhrif þessarar ákvörðunar Breta.
EFTA-ríkin hafa gert bráðabirgðasamninga við Breta, sem takmarkast við vöruviðskipti. En hvað vill Ísland til lengri tíma? Telur ríkisstjórnin að einfaldur fríverslunarsamningur sé fullnægjandi? Eða sýnist henni að setja eigi markið hærra og endurheimta fjórfrelsið í tvíhliða samningum?
Í viðræðum við Bandaríkin eru Bretar að gefa eftir varðandi reglur um meðferð matvæla. Hver er stefna ríkisstjórnarinnar í viðræðum við Breta um þau efni? Ætlar ríkisstjórnin að tryggja einstaklingum og fyrirtækjum sömu neytendavernd og sömu samkeppnisvernd og er á innri markaðnum?
Bretar sjá þetta sem veikleika
Þessar einföldu spurningar sýna hversu mikilvægt það er að hafa markmið í samningum sem þessum og það fari fram pólitísk umræða um þau.
Meðan ríkisstjórnin talar bara um stórkostleg tækifæri án þess að skilgreina stefnu og markmið er hætt við að viðsemjendurnir upplifi það sem rangt stöðumat og hagnýti sér það.
En svo kann að vera að ríkisstjórnin kjósi meðvitað að tala eins og úti á þekju um ný tækifæri þegar tækifærum fækkar. En hvers vegna ætti hún að vilja það? Trúlega vegna þess að stjórnarflokkarnir koma sér ekki saman um hver stefnan á að vera.
Málið er þá einfaldlega leyst með því að móta ekki stefnu og setja ekki markmið. Þetta er ástand, sem ríkisstjórnin kallar pólitískan stöðugleika. Eins líklegt er þó að viðsemjendurnir líti á þá sjálfsgreiningu sem pólitískan veikleika.
Lag til að bæta stöðuna í makrílsamningum
Ný staða kemur upp varðandi makrílsamningana um áramót þegar Bretar taka til sín samningsumboðið, sem Evrópusambandið hefur farið með.
Þótt formlegar viðræður um makríl og viðskipti séu aðskildar hlýtur ríkisstjórnin að líta á hagsmunina í heild og ræða þannig við Breta. Nú er lag til að fá viðurkenningu Breta á hlutdeild Íslands í makrílveiðunum strax um næstu áramót. Er sú krafa ekki örugglega rædd fyrst á hverjum fundi? Hver hafa viðbrögðin verið?
Vegna upplýsinga forystumanna bænda um mögulega aukinn innflutning búvara frá Bretlandi má spyrja hvort sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra hafi lagt línur um forgang hagsmuna ef svo fer að á það reyni?
Má ræða spurningar af þessu tagi? Eða ógna þær pólitískum stöðugleika?