29 júl Beðið eftir plani

Áföstudag í síðustu viku sendi ríkisstjórnin frá sér þrenn skilaboð:

1. Að ráði sóttvarnalæknis tilkynnti hún nýjar sóttvarnaaðgerðir mánuði eftir að lýst var yfir sigri á kórónuveirunni og að Ísland stæði fremst í heiminum.

2. Fyrir miðjan ágúst yrði hún tilbúin með plan til að eyða allri óvissu og með framtíðarsýn um það hvernig við vildum hafa bólusett Ísland.

3. Heilbrigðisráðherra sagði að ekki mætti eyðileggja samstöðu þjóðarinnar með pólitískri umræðu.

Nýmælið í þessu er fyrirheit um stóra planið með framtíðarsýn til að eyða allri óvissu eftir tvær vikur.

Óvissuvandinn

Helsti pólitíski óvissuvandinn hefur frá byrjun faraldursins falist í því að stærsti stjórnarflokkurinn hefur sagt eitt við kjósendur en samþykkt annað við ríkisstjórnarborðið.

Fyrst voru það óbreyttir þingmenn Sjálfstæðisflokksins, sem töluðu gegn tillögum sóttvarnalæknis. Þeir töluðu einnig gegn því að Ísland tryggði sér bóluefni á grundvelli aðildar að innri markaði Evrópusambandsins.

Þegar að því kom að taka þurfti afstöðu til nýrra aðgerða, mánuði eftir að ríkisstjórnin hafði lýst yfir fullum sigri, sagði dómsmálaráðherra að þær væru óþarfar, en flokkurinn myndi samt samþykkja þær.

Það er já, já og nei, nei pólitík af þessu tagi sem veldur óvissu og grefur undan trausti á þeim ákvörðunum, sem teknar eru. Og hún gerir að engu þá takmörkuðu möguleika á fyrirsjáanleika, sem atvinnulífið þarfnast.

Hætt er við að ný skýrsla um framtíðarsýn komi að litlu haldi meðan þessi pólitík er jafn áhrifarík og raun ber vitni.

Andrými

Á fimmtudagsmorgni fyrir réttri viku sagði forsætisráðherra í þessu blaði að „ekki væri hægt að draga sömu aðgerðir upp úr poka.“ Hún bætti við að ríkisstjórnin og vísindamenn yrðu að fá andrými til að meta stöðuna.

Forsætisráðherra skýrði nauðsyn á andrými með þeirri hæversku athugasemd að það fylgdi því að vera fremstur í röðinni að enginn annar hefði forskrift fyrir okkur til að fara eftir.

Sóttvarnalæknir sá hlutina í öðru ljósi. Síðar þennan sama dag sagði hann: „Við vitum alveg hvað það er sem þarf að gera.“

Og til að strá salti í sárið bætti hann við: „Það er eins og menn á Íslandi telji að það sé nóg að hefta útbreiðslu hér og þá sé Covid lokið. Það er bara ekki þannig.“

Daginn eftir dró forsætisráðherra sömu gömlu aðgerðirnar upp úr poka austur á Egilsstöðum.

Á hvaða forsendum?

Þannig blasir við: Ofan á já, já og nei, nei pólitík stærsta stjórnarflokksins bætist að forsætisráðherra virðast sjá stöðu Íslands í öðru ljósi en sóttvarnalæknir.

Óhjákvæmilega vaknar þessi spurning: Á hvaða forsendum ætlar ríkisstjórnin að skrifa stóra planið um framtíðarsýnina?

Er það sú sýn forsætisráðherra að við þurfum að búa til nýja forskrift fyrir heiminn? Eða er það alþjóðleg vísindaleg þekking og íslensk reynsla sóttvarnalæknis? Eða er það já, já og nei, nei pólitík stærsta ríkisstjórnarflokksins?

Hér skal ekki dregið úr mikilvægi þess að koma með plan. En ríkisstjórnin þarf að ræða forsendurnar við þjóðina. Meðan hún getur það ekki er skiljanlegt að heilbrigðisráðherra mælist til þess að lokað verði fyrir pólitíska umræðu.

Víðara samhengi

Það er samhengi milli veiru og verðmætasköpunar. Planið, sem beðið er eftir, kallar því á framtíðarsýn frá víðu sjónarhorni:

1. Eyða þarf þeirri óvissu, sem já, já og nei, nei pólitíkin veldur atvinnulífi og skólum.
2. Gera þarf Landspítalanum kleift að takast á við faraldur af þessu tagi til lengri tíma í stað viðvarandi neyðarástands.
3. Gefa þarf öllu atvinnulífinu skýra framtíðarsýn á möguleika til aukinnar verðmætasköpunar með stöðugum gjaldmiðli og án gjaldeyrishafta.
4. Loka þarf fimmtíu milljarða króna gati í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar.
5. Svara þarf betur hvernig á að ná markmiðum í loftslagsmálum.

Úrlausnarefnin kalla á skýra sýn. Markmiðið er að draga úr óvissu vegna veirunnar, byggja traustari undirstöður fyrir sköpun verðmæta og tryggja að sameiginlegur sjóður landsmanna verði sjálfbær á ný.

Það er sannarlega skortur á plani.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 29. júlí 2021