Metró fyrir tvö hundruð þúsund manns

Pawel Bartoszek

Í sumar var ég staddur í borginni Brescia á Norður-Ítalíu. Í Brescia er nýjasta Metró-kerfi Evrópu sem tekið var í notkun árið 2013. Í borginni búa um 200 þúsund manns. Borgin er þannig svipuð að íbúatölu og flatarmáli og höfuðborgarsvæðið og þótt þéttbýlið kring sé vitanlega eitthvað stærra þá er Brescia samt mun nær því að vera eins og Reykjavík heldur en að vera einhver London eða París.

Brescia er sem sagt ekki risaborg. En samt er Brescia með flotta 14 km langa neðanjarðarlestarlínu með 17 stöðvum. Í Reykjavík snýst umræðan hins vegar um hvort sérstakar akreinar fyrir almenningsvagna á hjólum eigi að liggja hægra megin á götunni eða að vera fyrir miðju. Hvort flottari strætóstöðvar kosti of mikið, hvort vagnarnir trufli aðra umferð og hvort reksturinn verði okkur ofviða. Allt lögmætar spurningar, en auðséð er að í alþjóðlegu samhengi er Borgarlínuhugmyndin kurteis og hófstillt.

En hvað með neðanjarðarlestir? Auðvitað yrðu sjálfvirkar neðanjarðarlestir frábærar í landi grænnar orku, dýrs vinnuafls og misjafnrar veðráttu. Fólk gæti komið sér á næstu stöð og ferðast í hlýju og þægindum alla leið til vinnu eða skóla án þess á hafa áhyggjur af því að illa búnir smábílar tefji ferðalagið í fyrsta snjó.

Ef einhver hefði verið nægilega hugaður (eða sturlaður) til að byggja neðanjarðarlestir í Reykjavík þá myndi fólk nota þær, vilja búa nálægt þeim, krefjast þess að þær gengju allan sólarhringinn og allar kosningabaráttur myndu snúast um hver myndi lofa því að lestin kæmi í sem flest hverfi sem fyrst. Allir sem fengju erlenda gesti til borgarinnar myndu fara með þá beint í lestina, stoltir. Leiðsögumenn landsins myndu glaðir segja söguna af lestinni sem flytti fólk um bæinn á umhverfisvænni orku. Og bandarískar fréttastöðvar myndu gera hallærislegar fréttir um „jarðvarmalest norðursins“.

Metróið í Brescia kostaði á sínum tíma um 900 milljónir evra, sem er um 130 milljarðar króna. Það er svipuð upphæð og lögð er í samgöngusáttmálann á höfuðborgarsvæðinu. Samgöngusáttmálinn er bæði grænn og grár. Um helmingur fjármuna hans fer í Borgarlínu en hinn helmingur í akvegi. Það er ákveðið jafnvægi og auðvitað skref í rétta átt. En við þurfum að halda áfram og við höfum varla val um annað en að verða enn grænni í framtíðinni.

Á atvinnusvæði höfuðborgarinnar, suðvesturhorninu, búa nú þegar um 300 þúsund manns. Þeim á bara eftir að fjölga. Eigum við að leysa samgöngur þessa svæðis einungis með tvíbreiðum vegum þar sem bannað er að hjóla og niðurgreiddum strætisvögnum milli bensínstöðva bæjarfélaganna á tveggja tíma fresti? Þurfum við ekki að hugsa þetta aðeins metnaðarfyllra?

Árið 2000 voru um 110 neðanjarðarlestarkerfi í heiminum. Á fyrstu tveimur áratugum aldarinnar hefur þeim fjölgað um 90 og eru orðin um 200. Léttlestarkerfum hefur fjölgað um 150 á sama tíma. Þannig að þrátt fyrir það sem sumir halda eru lestir ekki einhver úreld tækni sem allar borgir eru að hverfa frá. Þvert á móti eru æ fleiri borgir að leggja spor og kaupa vagna.

Af og til hafa möguleikar á lestum á Íslandi verið rýndir af mismiklum þunga og svarið hefur hingað til verið að lestir borgi sig ekki. En eftir því sem tækni fleygir fram og íbúum fjölgar kann að koma að því að svarið breytist. Kannski er draumurinn um lest að einhverju leyti byggður á rómantík. En þegar maður lendir í Keflavík, labbar fram hjá bílaleiguröðinni, keyrir út af risabílastæði og brunar heim á bensínbíl á tvíbreiðum vegi, samferða nánast öllum í sömu vél þá er eitthvað sem hvíslar að manni: „Það myndi nú stundum ekki drepa okkur að hugsa stórt.“

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 14. september 2022