11 nóv Reikningurinn sendur á lífeyrisþega
Yfirvofandi er þrot ÍL-sjóðs vegna pólitískra mistaka. Eftir rúman áratug fer sjóðurinn í þrot, samkvæmt fjármálaráðherra. Ráðherra telur það raunhæfan valkost að setja sjóðinn í slit núna með lagasetningu og senda reikninginn strax til lífeyrisþega og sparifjáreigenda.
Ríkisstjórnin hefur talað eins og tvær mjög ólíkar útfærslur við að leysa vanda séu í reynd hin sama. Fjármálaráðherra lætur sem það komi út á eitt hvort ríkið standi við skuldbindingar sínar eða ekki. Að það sé hið sama að ríkið standi við skuldbindingar sínar eða færi tjón sitt yfir á aðra. Auðvitað heldur þetta ekki vatni.
Fjármálaráðherrann matreiðir þá leið sem „ábyrga“ að lífeyrisþegar greiði kostnaðinn af pólitískum mistökum stjórnvalda. En telst það ábyrgt að ríkið færi reikninginn yfir á aðra? Felst mikil virðing fyrir eignarréttinum í að fara í sparnað lífeyrisþega og sparifjáreigenda til að rétta af bókhald ríkissjóðs? Og boða lagasetningu náist ekki samningar við lífeyrissjóði um þessa niðurstöðu?
Vinstri græn blessa Bjarna en Framsókn þegir
Í liðinni viku spurði ég Guðmund Inga Guðbrandsson, félags- og vinnumarkaðsráðherra, um afstöðu hans til þess að færa skuldir Íbúðalánasjóðs yfir á lífeyrisþega með þessari aðgerð. Ég spurði hann hvort rétt væri að ganga í sparnað lífeyrisþega með þessum hætti. Hvort hann teldi að þessi aðgerð myndi liðka fyrir kjarasamningum við sömu launþega og eiga að taka reikninginn fyrir fjármálaráðherra.
Ráðherra vinnumarkaðarins sagðist styðja formann Sjálfstæðisflokksins í þessari aðgerð. Það eru mikil tíðindi. Hann sagði aftur á mótið lítið um áhrif þess á komandi kjarasamninga. Afstaða Vinstri grænna virðist því vera að þau styðja það að fara svona í sparnað lífeyrisþega og sparifjáreigenda. Þögn frá forystumönnum Framsóknarflokksins um þetta stóra hagsmunamál almennings, er síðan að verða ærandi. Þeirra afstaða skiptir hins vegar miklu, enda héldu þeir á þessum málaflokki fyrir tæpum 20 árum síðan.
Hin sanngjarna leið
Trúverðugleiki ríkisins er í húfi í þessu máli. Ríkið þarf að hafa trúverðugleika sem ábyrgur aðili við fjármálastjórn, en ekki síður sem lántakandi gagnvart fjármálamörkuðum. Og gagnvart almenningi.
Það blasir við að pólitísk mistök fyrir tæplega 20 árum hafa leitt til mikils tjóns fyrir almenning á Íslandi. Álitaefnið núna er hins vegar hver og hvernig á að greiða fyrir þau dýrkeyptu mistök. Ríkið getur axlað byrðarnar með frekari sölu ríkiseigna, en ríkisstjórnin hefur engan trúverðugleika í þeim efnum. Ríkið getur axlað ábyrgð með lántökum, sem væri í sjálfu sér eðlilegt framhald á stefnu Sjálfstæðisflokksins um hallarekstur ríkissjóðs. Ríkið gæti líka axlað ábyrgð með því að dreifa byrðunum á þá sem eru vel færir um slíkt, t.d. með heilbrigðum greiðslum fyrir einkaafnot af sameiginlegum auðlindum. Íhaldsöflin í ríkisstjórninni eru hins vegar sammála um að gera það ekki.
Það er því af og frá að tala með þeim hætti að útfærslan skipti ekki máli. Það er einfaldlega afvegaleiðing ríkisstjórnarinnar á þeim kostum sem eru í stöðunni.
Hver greiðir og hvernig?
Komi þetta mál til kasta þingsins verður stóra spurningin hvernig sanngjarnast er að deila tjóni sem er tilkomið vegna pólitískra mistaka. Hvernig er réttlátast að kostnaðinum við þetta klúður verði dreift í samfélaginu? Útfærslurnar verða að vera sanngjarnar og þær verða að standast lög. Og það verður að vera markmiðið að verja traust almennings til þess hvernig íslenska ríkið gengur fram.