30 maí Innantökur minnihlutans
Það líður vart sá dagur á Alþingi þar sem minnihlutaþingmaður stígur ekki í pontu til að fussa yfir störfum meirihlutans. Það er hluti af leikjafræðinni. Þras um aðferðir, vinnubrögð, tímasetningar og smáatriði. Þetta eru oft fróðlegar umræður og athugasemdir – stundum gagnlegar. Það sem hefur þó einkennt núverandi minnihluta undir stjórn Miðflokksins eru ásakanir um að meirihlutinn beri ekki nægilega virðingu fyrir Alþingi og þingstörfunum. Hvers vegna? Jú – því það gengur of vel hjá meirihlutanum að vinna málin. Þau rúlla of hratt í gegn að þeirra mati.
Maður sýnir þessu auðvitað ákveðna samúð. Enda hafa minnihlutaflokkarnir töluverða reynslu af því að stýra landinu, en minni reynslu af því að hlutirnir gangi smurt – að minnsta kosti í seinni tíð. Tveir þeirra, Framsóknarflokkur og Sjálfstæðisflokkur, hafa nánast óslitið verið við völd í íslensku samfélagi frá stofnun lýðveldisins. Sá þriðji, Miðflokkur, samanstendur að megninu til af þingmönnum sem áður tilheyrðu fyrrnefndum valdaflokkum. Einhvers konar óþægilegt pólitískt ættamót.
Íslendingar hafa sem sagt upplifað heil sex ár án þessara flokka við ríkisstjórnarborðið en 75 með þá innanborðs. Það er því skiljanlegt að það þurfi vissan aðlögunartíma til að átta sig á stöðunni. Jafnvel áfallahjálp.
Okkur hefur mörgum þótt nokkuð sérstakt að sjá þessa reyndu þingmenn reyna að gíra sig upp í hlutverk vandlátra andófsmanna – riddara réttlætis. Á köflum verður það beinlínis kómískt, sérstaklega þegar kvartað er sáran undan því að vera vænd um tafir eða málþóf – svona í ljósi sögunnar. Það er líka sérlega skondið þegar þau væna meirihlutann um að vera lítið annað en stimpilpúðar fyrir framkvæmdavaldið – að bera ekki virðingu fyrir þingheimi, löggjafarvaldinu. Eigum við virkilega að rifja upp meðferð valds á þeirra löngu vakt? Ég held ekki.
Hugmyndir þessara flokka um meðferð valds eru vissulega rótgrónar. En staðreyndin er sú að kjósendur höfnuðu þeim í síðustu alþingiskosningum. Í raun fengu valdaflokkarnir tveir sögulega útreið og skilaboð kjósenda því alveg kýrskýr. Fólkið kaus breytingar. Nýja stjórnarhætti og öðruvísi stjórnmál.
Eftir situr sú tilfinning að gömlu flokkarnir líti svo á að núverandi ríkisstjórn sé bara tímabundið frávik frá einhverri meginreglu. Óþægileg pása á varamannabekknum. En þingræði felur í sér ábyrgð og aðhald. Meirihlutinn ber ábyrgð á framgangi mála og að tryggja að stefna ríkisstjórnar fái framgang í þinginu. Það að beita þingmeirihluta til að vinna að málum er ekki óvirðing – heldur hlutverk og skylda. Munum að stólarnir við ríkisstjórnarborðið eru ekki í varanlegri eigu einhverra flokka. Þeir eru sameign þjóðarinnar. Þar liggur hið lýðræðislega umboð – og það ber að virða.