21 nóv Sér íslenskir skattar og yndi stjórnlyndra flokka
Samtök fyrirtækja í fjármálaþjónustu efndu til áhugaverðs fundar á dögunum til þess að ræða það sem oft er kallað Íslandsálag.
Sérfræðingar bankanna sýndu þar fram á að vegna sérstakra skatta og álaga, sem leggjast á íslenska banka, séu vextir um 0,96 til 1,15 prósentustigum hærri en vera þyrfti. Af 50 milljóna króna láni væri viðbótarvaxtakostnaður 480 til 575 þúsund krónur á ári.
Fulltrúar stjórnmálaflokka voru viðstaddir fundinn. Ákall bankamannanna til þeirra var einfalt: Afnemið allt sem heitir Íslandsálag á banka og sjá: Vextir munu lækka og afkoma almennings og fyrirtækja batna.
Íslandsálagið
Bankamennirnir hafa rétt fyrir sér ef bara er horft á málið frá þeirra sjónarhorni.
Samkeppni þarf þó að vera næg eigi ávinningurinn af lægri álögum að fari í vasa skuldara en ekki bara hluthafa.
Svo þarf sá kostnaður ríkissjóðs og Seðlabanka, sem bankarnir borga með Íslandsálaginu, að vera ímyndun en ekki raunveruleiki þannig að ekki þurfi að flytja byrðarnar yfir á herðar annarra. Engir vita betur en einmitt bankamenn að kostnaður hverfur ekki með því einu að hætta að borga hann.
Það er of einfalt að kalla á þingmenn og segja: Léttið þessum byrðum af okkur og finnið einhverja aðra til að borga brúsann.
Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir þingmaður Viðreisnar var ein um það af fulltrúum stjórnmálaflokkanna að draga þessa umræðu inn í stærra efnahagslegt samhengi og þann sér íslenska vanda sem þjóðfélagið allt stendur andspænis.
Íslandsálagið á heimilin
Veruleikinn er sá að krónan uppfyllir ekki þau almennu skilyrði sem gerð eru til gjaldmiðla. Það veldur aftur verulegum samfélagslegum kostnaði, sem aðrar þjóðir, sem nota samkeppnishæfa gjaldmiðla, bera ekki.
Íbúðakaupendur finna þetta á eigin skinni. Skuldug heimili borga þrisvar sinnum hærri vexti en í grannlöndunum. Þau kalla eftir því alveg eins og bankarnir að aðrir skattborgarar beri hluta Íslandsálagsins með þeim.
Ríkið hefur komið til móts við þær kröfur með millifærslum. Fráfarandi ríkisstjórn fjármagnaði þau útgjöld með lánum. Á endanum þarf svo að finna skattgreiðendur, sem borga millifærslurnar.
Íslandsálag Seðlabanka og ríkissjóðs
En það eru fleiri en bara viðskiptabankar og heimili sem bera Íslandsálagið.
Seðlabankinn sjálfur er einn þeirra. Hann ræður ekki við að borga fjármagnskostnað af gjaldeyrisvarasjóðnum. Þetta er alveg sér íslenskt fyrirbæri, sem aðrar þjóðir þekkja ekki.
Seðlabankinn hefur velt hluta af þessum sér íslenska kostnaði yfir á viðskiptabankana, sem aftur hafa velt honum að hluta yfir á viðskiptavini sína.
Ríkissjóður borgar þrefalt hærra hlutfall í vexti en þekkist í öðrum löndum þrátt fyrir hóflegar skuldir. Þetta er sér íslenskur kostnaður. Bankarnir borga hluta hans með sér íslenskum sköttum, Íslandsálagi. Afgangurinn er falinn með því að láta skattborgarana greiða hann með almennum sköttum.
Yndi stjórnlyndra flokka
Vandinn liggur í þessum sér íslenska kostnaði. Hann hverfur ekki með því að flytja hann af einum hópi skattgreiðenda yfir á annan. En þess konar millifærslur eru yndi stjórnlyndra flokka.
Það læknast enginn af rauðum hundum með því að velta sér upp úr hveiti sagði Pétur Benediktsson Landsbankastjóri á sinni tíð.
Þó að vextir séu að lækka verða þeir alltaf tvöfalt hærri hér en í grannlöndunum. Raunvextir verða um fyrirsjáanlega framtíð allt að þrefalt hærri en annars staðar þrátt fyrir nafnvaxtalækkun.
Á undanförnum árum hafa bankarnir náð niður kostnaði. Bankastjórarnir vissu að það gerðist ekki af sjálfu sér. Til þess þurfti miklar kerfis- og tæknibreytingar. Og í þær var farið.
Nákvæmlega það sama á við um þann samfélagslega sér íslenska kostnað sem hlýst af ófullburða gjaldmiðli. Hann hverfur ekki án kerfisbreytinga.
Slaufum millifærslupólitíkinni
Alltént var ánægjulegt að fulltrúi eins stjórnmálaflokks skyldi ræða spurningu bankanna af dýpt og alvöru. Kannski er ekki tilviljun að flokkur hennar nýtur vaxandi fylgis.
Eftir kosningar ætti pólitíkin að kalla fulltrúa bankanna á fund og spyrja hvort þeir séu tilbúnir að ræða kerfisbreytingu til þess að losa samfélagið allt við Íslandsálagið og slaufa millifærslupólitíkinni sem því fylgir.